به گزارش همیار تریپ، شهر قسطنطنیه بیش از هزار سال تا زمان سقوطش به دست ترکان عثمانی در سال ۱۴۵۳ یکی از بزرگترین مراکز شهری جهان مسیحیت بود. نماد این شهر که تا به امروز برخی از اسرار آن همچنان فاش نشده است، مسجد ایاصوفیه قرار گرفته است. مسجد ایاصوفیه را می توان مربوط به دوران سلطنت امپراتور ژوستینیان در قرن ششم پس از میلاد دانست و سومین ساختمانی که در این مکان ساخته شده است.
کاخ پادشاهی ژوستینیان در قیاس با آثار پیشین، شاهکار معماری و یادبودی برای عظمت امپراتوری و امپراتور بود. قطعا مسجد ایاصوفیه یک شاهکار معماری است که در این شهر قرار گرفته است. استدلال های مختلفی برای وجود یک منطقه پنهان بزرگ در زیر ایاصوفیه عنوان شده است. در تمام معماری کلیساها در دوره اولیه مسیحیت، سردابه های زیادی در زیر آنها ساخته می شد. رسم مسیحیان بر این بود که مردگان خود را در این سردابه ها دفن می کردند.
همچنین یکی دیگر از استدلال هایی که می تواند ثابت کند که منطقه پنهان عظیمی در زیر ایاصوفیه ساخته شده است، الگو برداری از دو مورد از مهمترین کلیساهای جهان یعنی سنت پیتر قدیم در رم و کلیسای مقبره مقدس در اورشلیم است که هر دوی آنها زیر زمین داشتند. کلیسای سنت پیتر قدیم بر روی یک گورستان نزدیک معبد یک خدای اتروسکی ساخته شد و کلیسای مقبره مقدس در اورشلیم نیز روی معبدی که به الهه یونانی آفرودیت اختصاص داشت ساخته شده است. از آنجا که ایاصوفیه یکی از مهمترین کلیساهای جهان مسیحیت بود، انتظار می‌رود دارای یک منطقه زیرزمینی هم باشد، درست مانند سنت پیتر قدیمی و کلیسای مقبره مقدس. افزون بر این، شاید مانند این دو کلیسا، ایاصوفیه هم روی یک معبد بت‌پرستی ساخته شده باشد.
زیر مسجد ایاصوفیه چه چیزی پنهان شده است؟
آب انبار معروف باسیلیکا با وجود اینکه مستقیماً زیر ایاصوفیه نیست، توسط امپراتور بیزانس، ژوستینیانوس اول، سال ۵۳۲ پس از میلاد ساخته شده است و در زیر زمین در ۱۵۰ متری جنوب غربی کلیسای باستانی قرار دارد. طول این آب انبار ۱۳۸ متر و عرض آن ۶۴.۶ متر است و مساحتی حدود ۱۰۰۰ متر مربع را پوشش می‌دهد. این سازه‌ی باورنکردنی با ۳۳۶ ستون مرمری که هر کدام ۹ متر ارتفاع داشتند و در ۱۲ ردیف ۲۸ ستونی چیده شده بودند، ساخته شد.
محققان بررسی مناطق زیرزمینی ایاصوفیه را در سال 1937 آغاز کردند، اما به علت شروع جنگ جهانی دوم این تحقیقات متوقف شد. همچنین سال 1945 بود که تصمیم گرفته شد تا آب زیرزمینی ایاصوفیه برای پیشبرد تحقیقات محققان تخلیه شود، اما با توجه به اینکه سطح آب پایین نمی آمد و موتور پمپ سوخت، کار بی نتیجه به پایان رسید.
تحقیقات بعدی مربوط به سال 2005 می شود که بررسی چاه های درون و پیرامون ایاصوفیه با هدف درک عملکرد تونل های زیرزمینی و سیستم آبی مورد استفاده در این ساختمان و مناطق اطراف آن انجام شد. پس از بررسی های فراوان در این منطقه، 9 چاه داخل و اطراف ایاصوفیه و باغ های این مسجد شناسایی شد. علاوه بر آن 5 چاه پر آب و تونل هایی که برای تهویه هوا مورد استفاده قرار می گرفتند پیدا شدند.
سال ۲۰۰۹، گوکسل گولنسویِ فیلمساز، مستندی با موضوع بررسی منطقه‌ی زیرزمینی ایاصوفیه تهیه کرد. به تیم گولنسوی اجازه داده شد وارد دو آب‌انبار شوند که کلیسا را به کاخ توپکاپی و آب انبار زیرزمینی متصل می‌کرد. نزدیک کف نخستین آب‌انبار، غواصان دو تکه چوب ضخیم، یک سطل و یک اسکلت حیوان یافتند. در آب‌انبار دوم، تعدادی فلاسک مربوط به سال ۱۹۱۷ و خرده شیشه‌های رنگی مربوط به چلچراغ‌های ایاصوفیه کشف شد. تصور می‌شود این فلاسک‌ها احتمالاً توسط سربازان بریتانیایی حین حمله به شهر در سال ۱۹۱۷ در تلاش برای بدست آوردن مقداری آب مقدس، به زمین افتاده‌اند.
بررسی‌های سال ۲۰۰۵ و مستند سال ۲۰۰۹ شاید نخستین گام‌ها برای درک بیشتر منطقه زیرزمینی ایاصوفیه باشند. تردیدی نیست که قبل از افشای اسرار زیر ایاصوفیه، به کاوش و تحقیقات بسیار بیشتری نیاز است.