تل زینبیه از مکان های مقدسی محسوب می شود که در شهر کربلا و در نزدیکی حرم امام حسین (ع) قرار گرفته است. شاید بسیاری از زائران کربلا فقط به بین الحرمین بروند و حرم امام حسین و حضرت ابوالفضل را زیارت کنند، اما به جز این دو حرم مطهر، اماکن مقدس دیگری در این شهر قرار گرفته است که یکی از آنها تل زینبیه است.
تل زینبیه به چه معناست؟
هنگامی که واقعه عاشورا را مرور می کنیم متوجه می شویم که زنان و کودکان زیادی در جمع همراهان امام حسین بوده اند. تل زینبیه که احتمالا بارها نام آن را در روضه ها شنیده اید، جایی است که حضرت زینب (س) برای مشاهده‌ی میدان جنگ به آنجا می رفتند و از روی این تپه‌ی بلند میدان جنگ را تماشا می کردند. در واقع تل در معنای لغوی عربی، به معنی تپه ای از خاک و ریگ است که پس از حضور حضرت زینب (س) بر روی این تپه، نام آن به تل زینبیه معروف شد. این تل، مابین قتلگاه امام حسین (ع) و خیمه گاه کاروان وجود داشته و حضرت زینب (س) بر روی آن می ایستاده تا بتواند از نبرد سپاهیان باخبر شود. بر بلندای همین تپه بود که خواهر بریده شدن سر برادر را مشاهده کرده است.
ماجرای تل زینبیه
پیش از هرچیز شاید برایتان سوال باشد که اصلا معنی تل زینبیه چیست؟ همان طور که گفتیم، خود کلمه تل به معنای تپه و خاکریز است. اما در مورد این که در کربلا تل زینبیه به چه معنا است، روایات و نقل قول هایی وجود دارد که در ادامه بیشتر در مورد آن صحبت می کنیم.
به نقل از « تاریخ طبری» و « ارشاد مفید» زمانی که حضرت زینب (س) دیگر نمی تواند برادر خود را در میدان نبرد ببیند، با مشاهده تجمع دشمن در گوشه ای از میدان، به سرعت خود را به بالای تپه مشرف بر قتلگاه می رساند و می گوید:«ای کاش آسمان بر زمین فرود می آمد.»
این تپه خاکی به احتمال زیاد در نزدیکی محل اقامت عمر بن سعد قرار داشته، چرا که وقتی حضرت زینب سلام الله علیها بر روی تپه می آید و صحنه شهادت برادر را می بیند، به عمر بن سعد می گوید: ابا عبدالله را می کشند و تو تنها نگاه می کنی؟
حضرت زینب (س) بعد از آنکه دید عمربن سعد به سخنش اعتنایی نمی کند، رو به سپاه دشمن کرده و فریاد می زند: وای بر شما! آیا در میان شما مسلمانی نیست؟ ولی پاسخی نمی شنود.
طرح ساخت و توسعه تل زینبیه جدید
تل زینبیه قدیمی تنها ۳۰۰ متر زیر بنا داشت و کوچک بود. از این رو آن را تخریب کرده و ساخت و ساز تل زینبیه جدید شروع شد. بنای جدید بیش از ۳۰۰۰ متر مربع زیر بنا داشته و در دو طبقه زیر زمین و دو طبقه روی زمین ساخته خواهد شد. قرار است به دلیل پیشینه روایی سازه، در کنار سازه جدید، یک تل به شکل نمادین درست شود. فاز یک سازه با حمایت خیران به نام صحن و شبستان حضرت زینب درست شده و در محدوده‌ای به مساحت ۵ هکتار اجرا شده است.
۴۵ هزار متر مربع دیگر هم به شبستان های زیر سطحی و رو سطحی اختصاص داده شده و مجموعه های خدماتی نیز به آن اضافه می شود. در کنار آن ۱۱۸ هزار متر مربع نیز به ساختمان اداری، ساختمان مضیف، موزه و کتابخانه، موتورخانه مرکزی و تونل، سرویس بهداشتی و دوش اختصاص داده می شود.
در سال ۱۴۰۰ بخش هایی از این ساخت و ساز تمام شده و بقیه هنوز در دست احداث است. جدیدترین تل زینبیه حرم امام حسین و حضرت عباس را هم در کنار خود دارد بنابراین حرم مطهر این دو بزرگوار راحت تر در دسترس خواهد بود.
تل زینبیه در کربلا کجاست؟
در سمت جنوب غربی حرم امام حسین (ع) در گوشه ای از بین الحرمین و در سمت باب زینبیه و حدود 5 متر بالاتر از سطح صحن حرم مطهر، تل زینبیه قرار گرفته است. نوع ساختار تل زینبیه در حال حاضر به شکلی است که زائرین در آنجا به زیارت و عبادت می پردازند. این تپه تقریبا در فاصله ۳۵ متری از قتلگاه امام حسین قرار گرفته و چون بالاتر از سطح هموار زمین است، برای وارد شدن به آن باید از چندین پله بالا بروید.
معماری تل زینبیه کربلا
این مکان به صورت اتاقی ساخته شده که یک گنبد آبی شکل روی آن قرار گرفته است. توسعه بنای این مکان از سال ۱۳۹۴ هجری قمری آغاز و برای آخرین بار در سال ۱۳۹۸ هجری قمری بازسازی شد. پروژه ساخت ضریح تل زینبیه نیز در همان سال شروع شد. ضریح موجود در تل زینبیه توسط هنرمندانی از استان آذربایجان شرقی در دانشگاه هنر اسلامی تبریز ساخته شده است. به دلیل کوچک بودن این مکان و ازدیاد جمعیت، ممکن است توقف و عبادت در آنجا دشوار باشد. به خصوص در ایام محرم و صفر و همچنین در اربعین حسینی که جمعیت بسیاری از زائران به این شهر سفر می کنند.
در مورد تل زینبیه و معماری داخلی آن حرف های زیادی برای گفتن وجود دارد. وجود آینه کاری های زیبا، نوشته های مذهبی و استفاده از رنگ آبی در کاشی ها و گنبد تل زینبیه، نمای داخلی را آرامش بخش کرده است. بخش داخلی ابتدا کوچک بود، اما با توسعه و بازسازی دوباره، بنا بزرگتر شده و جانی دوباره گرفته است.
جاهای دیدنی نزدیک
کربلا یکی از شهرهای زیارتی و مقدس برای شیعیان به حساب می آید و هر ساله عده زیادی از عشاق امام حسین (ع) و اهل بیت برای زیارت حرم های مطهر به آنجا سفر می کنند. یکی از این مکان های زیارتی تل زینبیه می باشد که مکان های زیارتی و دیدنی نظیر:
- بین الحرمین
- حرم امام حسین (ع)
- حرم حضرت عباس (ع)
- خیمه گاه حسینی
- بازارها و مراکز خرید کربلا
- آرامگاه امیرکبیر
- موزه حافظه اسلام
در نزدیکی این مکان قرار دارند.