اسرار معماری تخت جمشید جذاب ترین و خاص ترین بنای تاریخی در ایران!

شیراز یکی از خوش آب وهوا ترین شهرهای ایران است که با در اختیار داشتن جاذبه های گردشگری تاریخی، گردشگران بسیاری را به سمت این شهر جذب می کند. حافظیه، سعدیه، بازار وکیل، باغ دلگشا، ارگ کریم خان زند و تخت جمشید از مهمترین جاذبه های تاریخی شهر شیراز به شمار می رود که هر ساله مورد استقبال گردشگران داخلی و خارجی قرار می گیرد. در ادامه این مطلب به بررسی اسرار معماری تخت جمشید به عنوان جذاب ترین و خاص ترین بنای تاریخی در ایران می پردازیم پس با ما همراه باشید.

تاریخچه تخت جمشید

تخت جمشید یکی از دیدنی ترین و تاریخی ترین بناهای کهن ایران به شمار می رود. تخت جمشید از چندین کاخ تو در تو در محدوده کوه رحمت و دشت مرودشت ساخته شده و همچنان در شهر مرودشت استان فارس پابرجا است. در ابتدا تخت جمشید با نام پارسه در میان مردم شهرت داشت که با سپری شدن سال های طولانی پس از دوره هخامنشیان و فراموش شدن زبان پارسی توسط مردم و همچنین نامفهوم شدن کتیبه ها، نام تخت جمشید به معنای پادشاه پیشدادی جای آن را گرفت.

تخت جمشید در دوره داریوش بزرگ هخامنشی، خشایار شاه و اردشیر شاه در شهر باستانی پارسه ساخته شده است و در دوره هخامنشیان مرکز تشریفاتی حکومت بود که در روز نخست سال نو، میهمانان زیادی به نمایندگی از استانداری های آن زمان در این مکان گرد هم آمده و هدایایی را به پادشاه تقدیم می کردند.

عدد پی و استفاده از ریاضیات در طراحی تخت جمشید

عدد پی یکی از اعمال ثابت مورد استفاده در علم ریاضی است. از تقسیم محیط دایره به قطر دایره عددی حاصل می شود که به آن عدد پی گفته می شود. این عدد ثابت دارای تاریخچه بسیار کهنی است که در یونان باستان، مصر و همچنین در دوره هخامنشیان برای طراحی تخت جمشید مورد استفاده قرار گرفته است.

بسیاری از کارشناسان معتقدند که در ساخت ستون های تخت جمشید و اشکال مخروطی این بنا، از ریاضیات محض و مهندسی توسط ریاضیدانان آن زمان استفاده شده است و برای ساخت حجم های مخروطی در حدود 2500 سال پیش، مفهوم عدد پی مورد استفاده قرار گرفته است.  ظرافت و دقت ساخت ستون های تخت جمشید دلیل محکمی است که ثابت میکند دانشمندان آن زمان برای ساخت ستون ها، عدد پی را تا چند رقم اعشار محاسبه کرده اند.

برای ساخت ستون های تخت جمشید، مهندسان و ریاضی دانان آن زمان، در ابتدا مقاطع دایره ای را به چندین بخش مساوی تقسیم کرده و با رسم هلال معکوس در قسمت های تقسیم شده، مقاطع بسیار دقیقی از ستون های دایره شکل را محاسبه کردند. نتیجه این محاسبات ریاضی، طراحی دقیق ستون ها و ارتفاع آنها برای تحمل وزن و همچنین توزیع تنش در مقاطع ستون ها بود که به دست مهندسان هخامنشی صورت گرفته است.

اسرار معماری جالب تخت جمشید

ساخت بنای تخت جمشید چندین دهه به طول انجامید به طوری که ساخت آن در دوره داریوش اول هخامنشی در حدود سال 486 قبل از میلاد آغاز و ساخت آن در دوره خشایار شاه ادامه پیدا کرده و در دوره اردشیر شاه سوم در حدود سال 359 قبل از میلاد به پایان رسید. در ساخت این بنا از مصالحی هم چون آجر، سنگ، خشت و گل، چوب، آهن، عاج، لاجورد، عقیق، گچ و انواع فلزات ارزشمند مانند طلا و نقره استفاده شده است. این بنا که در مساحت 13 هکتاری احداث شده در برخی نواحی دارای دیوارهایی با ضخامت 5.5 متر بوده و از تخته سنگ هایی بزرگ که وزن آنها به بیش از 45 تن می رسد، در ساخت آن استفاده شده است.

نکته قابل توجهی که در طراحی تخت جمشید وجود دارد این است که اگر به نقشه امپراتوری هخامنشی بیشتر دقت کنیم، با رسم یک خط از شمال شرقی تا جنوب غربی و یک خط از شمال غربی تا جنوب شرقی به صورت ضربدری که مناطق سغد به حبشه و یونان به هند را متصل می کند، متوجه می شویم که در تقاطع این دو خط بنای تخت جمشید احداث شده است که از دلایل جذابیت معماری آن به حساب می آید.

اما یکی از نکات جالب توجه در معماری تخت جمشید وجود سیستم حرارتی و سیستم تهویه مناسب در آن است که باعث شده در فصل زمستان هوا گرم و در فصل تابستان، هوا خنک تر و معتدل تر باقی بماند. دلیل معتدل شدن هوا در تخت جمشید در فصل تابستان، وجود سقف های بسیار بلند و محیط وسیع، درهای بزرگ و پنجره های متعدد این بنای تاریخی است که در دشت سرسبز مرودشت واقع شده است. همچنین دلیل گرم بودن این فضا در فصل زمستان، وجود دیوارهای خشتی و چندین لایه گچ استفاده شده در دیوار های آن است که به عنوان عایق حرارتی عمل می کنند. همچنین پوشش چوبی سقف و پرده های ارغوانی ضخیم از دیگر دلایل عدم نفوذ سرما به محیط این بنا و تالارهای آن به حساب می آید.

همچنین تعبیه سیستم آب و فاضلاب در آن دوره از تاریخ، یکی از شگفت انگیز ترین معماری های طراحی شده در این بنا به شمار می رود. این سیستم پیچیده به طول بیش از 2 کیلومتر طراحی شده است و مجاری زیرزمینی و آبرسانی نیز در آن کشف شده است.

دلایل ساخت تخت جمشید

یکی از مهمترین دلایل ساخت تخت جمشید، ایجاد محیطی چشم نواز و با شکوه برای برگزاری مراسمات مختلف نظیر جشن مهرگان و عید نوروز در آن زمان بوده است و در واقع تخت جمشید به عنوان یک دژ مستحکم و یا معبد شناخته نمی شود. از دیگر دلایل ساخت تخت جمشید، احداث محلی برای جمع آوری و نگهداری گنج ها و اموال ارزشمند در قلب امپراطوری بوده است.

در تخت جمشید، اموال ارزشمندی نظیر ظروف و مجسمه های کمیاب، اشیا ارزشمند، لباس ها و فرش های ارغوانی گران قیمت به همراه بیش از 120 هزار سکه طلا و نقره قرار داشته است که این اشیا ارزشمند توسط اسکندر مقدونی به غارت برده شد و یا در آتش سوزی از بین رفت. اسکندر در حمله به تخت جمشید که با استفاده از هزاران جفت اسب، قاطر و شتر انجام شد، دستور داد که سربازان اشیا با ارزش را همراه خود ببرند و سایر موارد را به آتش بکشند. این آتش سوزی که 3 روز به طول انجامیده است، باعث از بین رفتن بسیاری از بناهای دیدنی تخت جمشید شده است.

سخن پایانی

تخت جمشید یکی از دیدنی ترین جاذبه های تاریخی کشور در شهر شیراز است. در ساخت این بنای شگفت انگیز، از علم ریاضی و معماری دقیقی استفاده شده است که در این مقاله از همیار تریپ به بررسی معماری جالب ساخت تخت جمشید و تاریخچه آن به عنوان یکی از بهترین جاهای دیدنی شیراز پرداختیم.