اگر می خواهید یک سفر خاطره انگیز را تجربه کنید، پیشنهاد می کنیم که به بیرجند سفر کنید. بیرجند یکی از دیدنی ترین شهرهای ایران است که قرار داشتن جاذبه های گردشگری متعدد این شهر را به یک شهر توریستی تبدیل کرده است. قلعه فورگ بیرجند یکی از دیدنی ترین جاذبه های توریستی این شهر است که در این مطلب از همیار تریپ به معرفی آن می پردازیم پس در ادامه همراه ما باشید.
تاریخچه قلعه فورگ بیرجند
این قلعه به دستور نادرشاه افشار توسط حاکم وقت منطقه یعنی میرزا بقا خان در سال ۱۱۲۵ هجری شمسی پایه گذاری شد، ولی اتمام ساخت آن توسط پسر وی یعنی میرزا رفیع خان انجام گرفت. قلعه مذکور به دلیل طغیان حاکم وقت در دوران قاجار فتح و پس از این تاریخ ویران می شود. براساس کتیبه ای که بر سطح ساروجی یکی از آب انبار های آن حک شده است، آمده است: « عمل ابوسعید جز یکی سنه ۱۲۱۷» این کتیبه نشان دهنده اجرای تعمیرات یا تغییراتی در بنای قلعه است که در اوایل دوره قاجار صورت گرفته است. لازم به ذکر است که در دوره ای نیز این قلعه در دست اسماعیلیان قرار داشت و یکی از قلاع مهم آنها از قلعه الموت محسوب می شده است.
معماری دیدنی قلعه فورگ بیرجند
قلعه فورگ در سمت شمالی روستا و متصل به آن به همراه بافت تاریخی روستا، مجموعه ای همگون و جالب توجه بدون تغییرات عمده در بافت سنتی روستا را به وجود آورده اند. این قلعه که بر فراز مرتفع ترین بخش روستا قرار دارد، به کل روستای فورگ و مناطق اطراف آن از قبیل راه های ارتباطی و مزارع روستا اشراف دارد. به خاطر قرار گیری قلعه بر روی زمینی ناهموار و با پستی و بلندی های زیاد طراح قلعه به جای استفاده از طرحی از پیش تعیین شده و تغییر در ساختار کوه، نقشه قلعه را به تبعیت از وضع طبیعی موجود کشیده است، به همین خاطر پلان نقشه فاقد نظم خاصی است که معمولا در قلعه های بیابانی می توان دید.
بخش های مختلف قلعه فورگ بیرجند
وسعت قلعه حدود ۹۲۰۰ متر مربع و از سمت شرق به غرب کشیده شده است. ورودی اصلی قلعه در حصار شرقی آن قرار گرفته که البته پایین ترین نقطه قلعه به شمار می رود. به طور کلی در معماری قلعه سه بخش عمده وجود دارد که شامل این موارد می شود:
بخش اول
در بخش شرقی، دالان ورودی قلعه، برج های نگهبانی، آب انبار و فضاهای دیگری قابل مشاهده است که به دلیل درصد تخریب بالا در آنها امکان تشخیص اینکه چه کاربری داشتند مشخص نیست. وجود بقایای معماری و آوار فرو ریخته دیوارها نشان دهنده تراکم زیاد واحدهای معماری در این بخش است.
بیشتر بخوانید: معرفی جاذبه های طبیعی نهبندان در استان خراسان جنوبی!
بخش دوم
قسمت دوم که در مرکز قلعه قرار دارد و در ارتفاع بالاتری نسبت به بخش اول قرار گرفته است. به دلیل وجود آثاری از حصار و یک برج در حد فاصل این قسمت با بخش اول، این احتمال وجود دارد که این قسمت به وسیله حصاری از قسمت اول جدا می شده تا به این وسیله دیوار دفاعی بخش اصلی قلعه یعنی کهن دژ تکمیل تر شود. در این قسمت نیز ریزش واحدهای معماری و نیز تخریب زیاد آن باعث شده نتوان به طور دقیق در خصوص کاربری آنها حرفی زد. در قسمت متصل به حصار شمالی قلعه از این بخش آثار بیشتری از بقایای معماری به صورت اتاق های متصل به هم به چشم می خورد. در گوشه شمال شرق این قسمت برجی وجود دارد که بیشتر آن از خشت بنا شده و از لحاظ تزئینات جالب توجه است، نوع تزئینات برج شامل تزئینات چلیپایی یا طرح های لوزی می شود. این برج در میان مردم روستا به عنوان برج کبوترخانه شناخته می شود.
بخش سوم
سومین بخش قلعه که مهمترین بخش آن است در قسمت غربی و در بلندترین ارتفاع قرار دارد. این قسمت به وسیله دو برج و حصاری محکم و بلند از بخش دوم جدا شده و وجود برج ها و حصارها نشان از اهمیت زیاد این بخش دارد. وضعیت طبیعی این قسمت یعنی قرار گرفتن در مرتفع ترین بخش، نشان دهنده اهمیت زیاد آن است. این قسمت که کهن دژ قلعه به شمار می آید، دارای فضاهای دست نخورده بیشتری نسبت به دو قسمت قبلی است.
ویژگی های جذاب بخش سوم قلعه فورگ
وجود فضاهایی مانند هشتی ها، راهروهای ارتباطی، اصطبل، محل ذخیره آذوقه، برج های نگهبانی، نقب زیرزمینی و فضاهایی با کاربری های دیگر از مهمترین ویژگی های این بخش است. این بخش را در دو طبقه ساخته اند که طبقه بالای آن، به جزء قسمت های کمی از آن، تخریب شده است. از فضاهای جالب این بخش می توان به نقبی اشاره کرد که به خارج از قلعه حرکت کرده و به منظور برداشت آب بوده است، این نقب که مقداری از آن خاکبرداری شده است، در بعضی از قسمت ها، دیوار ها و سقف آن سنگ چین شده و بعضی قسمت ها نیز صخره ها تراشیده شده باقی مانده است. در فواصل مختلف روزنه هایی از سقف باز شده تا هم نور کافی برای دیدن داخل نقب تامین شود و از طرف دیگر امکان تهویه هوای داخل نقب فراهم شود، این روزنه ها به شکل دایره هائی به قطر ۴۰ تا ۵۰ سانتی متر هستند.